ویرایش تاریخی ولایت پروان

ویرایش تاریخی ولایت پروان:

ولایت پروان پایتخت امپراطوری کوشانی ها بخصوص در عهد کنشکا کبیر است.شهر بگرام در دو سوی دریای پنجشیر مهد تمدن کوشانی میباشد.پروان در دامان جنوبی هندو کش همیشه سنگرها و عقب گاه مطمئن کابلستان بوده است.جنگهای شدیدی که باشندگان پروان در برابر چنگیز خان کردند به گزارش میر غلام محمد غبار نویسنده افغانستان در مسیر تاریخ سبب شد که چنگیز برای نخستین بار مزه تلخ شکست را بچشد البته که چنگیز خان برای اولین بار در تاریخ پروان به شکست مواجه شده است ان هم در منطقه ای بنام پول متک در دوران جنگهای سه گانه مردم افغانستان در قرن ۱۹ با انگلیس باز هم  پروان دژ استوار و دیوار عبور ناپذیر در برابر متجاوزان انگلیسی بود. پس از ان که امیر حبیب الله خان کلکانی در سال ۱۹۲۸ با مرکز قرار دادن پروان در شورشهای ضد حکومتی توانست حکومت امان الله را سرنگون کند. پروان برای اولین بار به مثابه منطقه تاج بخش و تاج گیر شناخته شد. از ین رو وقتی نادر خان به قدرت رسید برای در هم کوبی روحیه این مردم کسانی زیادی از مردم را کشت و دارایی های شان را غارت کرد. همچنان برای تداوم سلطه خود برین مردم به جابجا سازی طرف داران در نقاط مختلف پروان پرداخت. همچنان اطراف شهر چاریکار را به سوی جنوب و شرق جوی دیگری ابیاری میگردد. که از دریای غوربند اب می گرفت. این جوی ها بنام جوی چاریکار،جوی خواجه و جوی ماهی گیر یاد میشوند. این جوی ها در حال حاضر از شاخه شرقی کانال ابیاری پروان اب می گیرند. مناطق دیگر پروان بیشتر از اب ها یکه از کوهها سرازیر می شوند اب می گیرد.بندها و انهاری که در ین مناطق وجود دارد به صورت عنعنوی ساخته شده و قرون متمادی بدین سو به همین منوال بوده است. یکی از جمله مناطق مهم و عمده مربوط به ولایت پروان و نزدیک به ولسوالی های کابل، علاقه داری سنجد دره بوده که دارای هفت قریه میباشد. که به دو حصه مهم بالا ده و پایین ده تقسیم شده است. تمام افراد ساکن سنجد دره سونی مذهب و فارسی زبان اند. سنجد دره هم سرحدّ با  دره غوربند و شهرک سابقه عمومی کابل-پروان است.اهالی سنجد دره اکثرّا مردمان تجارت پیشه بوده اکثریت مردمان ان در ولایات کابل، پروان، مزار،تخار،بغلان،هرات و سایر مناطق زندگی میکنند. این محل دارای تعداد از زیارت گاها بوده که مشهورترین ان پنج پیران پنجشیر و زیارت رومی بوده است. مشهورترین محل در سنجد دره مناطقی بنام چهار جوی است، که زمانی پایگاه قوماندان ملا محمد ساکن اصلی قریه ده غلامان بود، که شاهد درگیری میان طالبان و جبهه متحد بود.

عصر کو شانی ها در بگرام:

کو شانی ها که در قرن یک،دوم و سوم عهد مسیح در بگرام استقرار یافته اند. عموما در ابادی های عصر یونانی که بیشتر شرح یافت متمرکز گردیده اند و مسکو کات ایشان بیشتر از محوّطه  خرابه های شهر جدید شاهی بدست می اید. چون کو شانی ها مدت مدیدی در بگرام تمرکز داشته اند و در زمان کنشکاه کبیر این نقطه پایتخت تابستانی امپراطوری محسوب می شد. علاج ندارد که ایشان هم به نوبه خود در محوطه شهر جدید شاهی از حیث عمارات چیزی علاوه ننموده باشند، چون عصر ایشان از نقطه نظر ترقی عمارات یکی از مهم ترین دوره های اریانا است به خیال من خرابه ها یک حصه بزرگ شهر جدید شاهی که در حقیقت دامنه همان شهر شاهی قدیم یونانی است. ابادی های زمان ایشان را نمایندگی می کند. 

عصر بودایی:

ملتفت باید بود که مطلب از عصر بو دایی در اینجا کدام دوره نیست که بعد از عصر یونانی و کوشا نی امده باشد زیرا در هر دو دوره اخیر بودیزم در افغانستان رواج داشت. خرابه های که ذیلاً شرح میدهیم مربوط به عابدات مذهبی بو دایی است. انها را تحت عنوان عصر بو دایی آوردیم و هیچ جایی شبیه نیست که اکثر ان در زمان کوشا نی ها تعمیر شده باشد

 

.عابدات بودایی در بگرام خرابه های خاکی زیاد گذاشته و چون عمارات مذهبی این دوره با وضعیت کلاسیک خود پس از خرابی تقریبا همه جا یک شکل می گیرد چه به جانب جنوب و چه به طرف غرب. خرابه های شهر جدید شاهی و چی دورا دور کوه پهلوان همه جا اشکال مربعی معبد و مقابل یک ضلع ان توده مدور و برجسته اوستوپه مشاهده می شود. کوه پهلوان که تقریبا به شکل هرم به جانب شرق بگرام افتاده در عصر بو دایی به لذات مقام معبَد به خود گرفته بود و امروز دورا دور ان به فاصله نزدیک اثار بقایای تقریبا هشت معبد مشاهده میشود و معروف ترین ان معبد است که در دامنه شمال فراز مجرای رودخانه پنجشیر در حوزه شترک فعلی به سه کیلو متری شرق برج عبدالله افتاده است و قرار اکثر احتمالات عبارت معبد بوده که زوار چینی هیوان ،تیسینگ بنام معبد شالوکیا یاد نموده است. به فاصله ۱۲ کیلو متری جنوب شرق دامنه ای کوه پهلوان بالای مجرای رودخانه باریک اب خرابه های بزرگ قدیمی دیگری افتاده که اهالی بنام کافر قلعه یاد می کنند. در سه ضلع غربی،شرقی و شمالی اثار برجها و حصار ان به فضاحت معلوم می شود. نسبت این محل به کدام دوره معین بدون حفرات مشکل است و اگر از روی ساییدگی حصار و برج حدس زده شود ممکن مربوط به اوایل عصر کوشانی و از ان هم قدیم تر باشد. بالاخره به فاصله هفت کیلو متری جنوب خرابه های عمومی بگرام به طرف راست سرک که به باریک اب می رود محلی است که سطح ان پارچههای تیکر فرش میباشد و به واسطه کثرت مسکو کات که اهالی بومی از انجا یافته اند به زبان افغانی به (پی سو غوندی) یعنی غوندی مسکو کات موسوم شده که تیکرها اینجا بیشتر شبیه تیکر شهر اسلامی یعنی (غلغله) است مربوط به دوره اسلامی می باشد.